QGIS jest to wolne i otwarte oprogramowanie GIS licencjonowane na warunkach GNU General Public License, które umożliwia przeglądanie danych przestrzennych, zarządzanie danymi, tworzenie własnych danych, wykonywanie różnego rodzaju analiz przestrzennych oraz tworzenie map.

Oprogramowanie obsługuje szereg formatów wektorowych (m. in. SHP, Mapinfo TAB, GML, rastrowych (m. in. TIFF,GeoTIFF, JPEG, PNG, ASCII), a także serwery usług sieciowych (WMS, WCS i WFS) oraz bazy danych (PostgreSQL, MySQL, SQLite).

Oprogramowanie można pobrać za darmo na systemy Linux, Unix, Mac OSX, Windows i Android.

Po pobraniu i zainstalowaniu programu na komputer, można rozpocząć pracę w QGIS. W pierwszej kolejności należy pozyskać interesujące nas dane. Darmowe źródła danych oraz możliwości ich pozyskania zostały opisane w odrębnym artykule.

---

WCZYTYWANIE PLIKÓW W FORMACIE ESRI SHAPEFILE

Jeśli pozyskaliśmy dane w formacie wektorowym można je odczytać w QGIS na dwa sposoby. Wystarczy plik z geometrią ‘przeciągnąć’ do panelu ‘warstwy’, który znajduje się po lewej stronie, albo poprzez zakładkę Warstwa -> Dodaj warstwę -> Dodaj warstwę wektorową.

Następnie pojawi się okno Zarządzania źródłami danych. Warto zwrócić uwagę na kodowanie. Chodzi tutaj o kodowanie znaków w tabeli atrybutów, czyli krótko mówiąc, aby poprawnie wyświetlały się polskie znaki. QGIS standardowo używa kodowania UTF-8, jednak w różnych oprogramowaniach kodowanie może być różne.

Shapefile składa się minimum z trzech plików o rozszerzeniach:

.shp – plik z geometrią

.shx – plik z indeksem

.dbf – plik z tabelą atrybutów w postaci tabeli dBase

Dodatkowo QGIS generuje min.:

. qpj – odwzorowanie dla pliku shp

. qix – własna wersja indeksu przestrzennego,

. cpg – kodowanie pliku.

Jako źródło należy wskazać plik z geometrią, czyli z rozszerzeniem .shp.

Wybrane dane zostały wyświetlone. W tym przypadku są to granice powiatów w Polsce.  Należy zwrócić uwagę na odpowiedni układ współrzędnych projektu, który jest wyświetlany w prawym dolnym rogu. Każdy układ współrzędnych ma swój kod EPSG. Dla Polski używany jest układ współrzędnych 1992 o kodzie EPSG 2180, a dla Gorzowa Wielkopolskiego układ współrzędnych 2000 (strefa V) o kodzie EPSG 2176.

Jeśli interesuje nas tylko jeden powiat istnieje możliwość wyeksportowania jego geometrii. Aby to zrobić należy użyć narzędzia Zaznacz obiekt prostokątem lub kliknięciem oraz kliknąć na interesujący nas powiat, który się podświetli na żółto. Jeśli nie jesteśmy pewni, który obiekt jest tym, który nas interesuje, na lewo od narzędzia zaznaczania obiektu, znajduje się informacja o obiekcie – niebieska ikonka z „i”. Po jej wyborze należy kliknąć na obiekt i pojawi się okno z informacją o nim.

Następnie należy w panelu warstwy kliknąć prawym przyciskiem myszy na warstwę powiaty i wybrać Eksportuj -> Zapisz warstwę jako

Pojawi się okno zapisu. Należy wskazać miejsce zapisu i nazwę nowego pliku, układ współrzędnych, kodowanie i co najważniejsze: koniecznie musi zostać zaznaczona opcja Zapisz tylko zaznaczone obiekty. W innym przypadku zostanie zapisana cała warstwa, a nie tylko wybrane przez nas obiekty.

Warstwa z granicą Gorzowa Wielkopolskiego została zapisana i automatycznie wczytana do projektu. Klikając prawym przyciskiem myszy na warstwę, pojawia się okno z szeregiem różnych funkcji np. Otwórz tabelę atrybutów, czyli tabele, w której zapisane są informacje o obiekcie. Na samym dole są Właściwości…, dzięki, którym możemy między innymi zmienić styl warstwy, włączyć etykietowanie czy zmienić układ współrzędnych i kodowanie.

---

WCZYTYWANIE WARSTWY WMS

Aby wczytać warstwę WMS potrzebujemy jej źródło, czyli adres usługi. Źródła danych WMS są opisane w artykule o darmowych źródłach danych przestrzennych oraz w w zasobach do pobrania – dane prezentowane na geoportalu MSIP.

Następnie w zakładce Warstwa -> Dodaj warstwę -> Dodaj warstwę WMS/WMTS. Pojawi nam się okno Zarządzania źródłami danych WMS/WMTS, w którym należy kliknąć Nowe, wypełnić pole Nazwa oraz w polu URL wkleić link do usługi i kliknąć OK.

Następnie należy kliknąć Połącz, wskazać warstwę, którą chcemy dodać do mapy i kliknąć Dodaj. Warstwa została dodana do mapy. We właściwościach warstwy możemy zmienić na przykład jej przezroczystość.

Warstwę WMS można również wczytać do większości geoportali. Taka funkcjonalność zazwyczaj mieści się pod ikoną 'Dodaj mapę’ (geoportal krajowy) lub 'Dodaj serwer WMS’. Wystarczy w odpowiednie miejsce wkleić adres usługi WMS i zatwierdzić wybór.

---

TWORZENIE WŁASNEJ WARSTWY SHAPEFILE

Jeśli chcemy sami dodać obiekt możemy to zrobić poprzez utworzenie nowej warstwy shapefile. W tym celu należy przejść do zakładki Warstwa -> Twórz warstwę -> Nowa warstwa Shapefile…

Pojawi się okno, w którym należy uzupełnić Nazwę pliku (miejsce zapisu pliku), Kodowanie, Typ geometrii – punkt, multipunkt, linia lub poligon, układ współrzędnych oraz nazwy i typy pól, jakie mają występować w tabeli atrybutów. W tym tutorialu zostanie utworzona warstwa punktowa z lokalizacją parków w mieście z polem tekstowym nazwa o długości 80 znaków w tabeli atrybutów.

Utworzona warstwa została dodana do mapy. Jest ona pusta – nie ma żadnej geometrii ani danych, więc musimy je dodać. W pierwszej kolejności należy włączyć warstwę do edycji poprzez kliknięcie prawym przyciskiem myszy na warstwę -> Tryb edycji lub klikając na ikonę ołówka na pasku narzędzi a następnie przejść do opcji Rysuj punkt. Można przejść do nanoszeniu punktów, klikając w wybrane miejsce na mapie i uzupełniać pola atrybutów. Po zakończeniu należy warstwę zapisać klikając na dyskietkę na pasku narzędzi (na prawo od ołówka) i wyłączyć edycję klikając na ikonkę ołówka. We właściwościach warstwy można zmienić styl i włączyć etykietowanie.

---

DODANIE PODKŁADU MAPOWEGO

Podkład do mapy można dodać na różne sposoby np. poprzez podłączenie warstwy WMS z ortofotomapą lub inną warstwą podkładową. Można także skorzystać z wtyczki QuickMapService. Aby to zrobić należy tę wtyczkę zainstalować: Wtyczki -> Zarządzanie wtyczkami, a następnie wyszukać interesującą nas wtyczkę i kliknąć Zainstaluj wtyczkę.

---

TWORZENIE WYDRUKU

Gdy mapa jest gotowa, można przejść do tworzenia wydruku mapy. W tym celu należy przejść do zakładki Projekt -> Nowy wydruk i wpisać nazwę wydruku. Pojawi się okno wydruku. Po lewej stronie znajduje się pasek narzędzi, w którym można między innymi dodać podstawowe elementy: mapę, legendę, podziałkę liniową i strzałkę północy. Po prawej stronie we właściwościach obiektu znajduje się szereg dodatkowy ustawień dla każdego elementu mapy. By zapisać wydruk należy przejść do zakładki Układ wydruku.